Samoada tarixən Böyük Britaniya ilə bağlı olan 56 ölkədən ibarət Millətlər Birliyinin sammiti başa çatıb. İki günlük görüşdən sonra hökumət başçıları belə qənaətə gəldilər ki, keçmiş müstəmləkələrə qul ticarəti və istismarı nəticəsində dəymiş ziyana görə kompensasiya ödənilməsi ilə bağlı müzakirələrə başlamağın vaxtıdır. Londonda isə sammitin nəticələri başqa cür şərh olunur. Böyük Britaniyanın baş naziri Keir Starmerin dediyi kimi, Birlik üzvləri ilə görüşlərdə pul məsələsi müzakirə olunmayıb və Böyük Britaniya təzminat ödəmək niyyətində deyil.
Birlik ölkələrinin liderlərinin Samoadakı görüşündən sonra qəbul edilmiş kommunikedə deyilir:
"Əsarətə alınmış afrikalıların transatlantik kölə ticarətinə və köləliyə görə təzminatların ödənilməsi ilə bağlı müzakirələrə dair çağırışları nəzərə alaraq, Birlik liderləri hesab edirlər ki, indi bərabərliyə əsaslanan ortaq gələcəyin qurulmasına yönəlmiş konstruktiv, dürüst və hörmətli söhbətin vaxtıdır".
Dövlət və hökumət başçıları Samoada ölkələrin ortaq maraqlarına dair məsələləri müzakirə ediblər. Köləlikdən və qul ticarətindən dəyən zərər məsələsi demək olar ki, bütün keçmiş Britaniya dominionlarını, koloniyalarını və protektoratlarını əhatə edən Birlik ölkələrinin əksəriyyəti üçün ən həssas mövzudur. Onların bir çoxu onilliklərdir ki, Böyük Britaniyanın məsuliyyəti tanımasını və onlara dəymiş ziyana görə təzminat ödəməsini tələb edir. Samoada keçirilən görüşdə 206 milyard funt sterlinq məbləğdən söhbət gedib.
Diaspora.TV “Politico” nəşrinə istinadən yazır ki, bağlı qapılar arxasında bir neçə ölkənin nümayəndələri kompensasiya ədaləti mövzusunu qaldırıblar. Yekun kommunikenin razılaşdırılması prosesi yəqin ki, buna görə də müzakirəsiz keçməyib . "Politico"ya görə, sənədin yekun variantı “Birlik üzvü olan bəzi dövlətlərin, xüsusən də, Karib hövzəsinin uzun sürən təzyiqindən” sonra razılaşdırılıb.
Sky News-un məlumatına görə, Millətlər Birliyinin bir sıra üzvləri yekun sənədə təzminat ödənilməsi tələbini daxil etmək üçün Britaniyaya müraciət etməyi planlaşdırırdılar. Bununla belə, son versiyada bu mövzuda dialoqa başlamaq üçün yalnız bir çağırış var.
Bu arada, bu, Böyük Britaniyanın baş naziri Keir Starmer sammitdə "pul" məsələsinin olmadığını, davamlı inkişaf və iqlim məsələlərinin gündəmə gətirildiyini söyləyib.
Böyük Britaniyanın baş naziri yekun mətbuat konfransı zamanı qeyd edib ki, kommünikedə müzakirələrə çağırışlar var və indi danışmağın vaxtı olduğu barədə razılıq ifadə olunub: "Amma burada olduğumuz iki gün ərzində heç bir müzakirə pulla bağlı olmayıb", - deyə, cənab Starmer jurnalistlərə bildirib. Əlavə edib ki, bu məsələ ilə bağlı mövqeyimiz çox, çox aydındır.
Bu həftənin əvvəlində Keir Starmer keçmiş koloniyaların aktual problemlərinin həllinə kömək etmək üçün nağd ödənişlərə üstünlük verəcəyini söyləyib.
“Köləlik şübhəsiz ki, dəhşətli bir şeydir, lakin mən keçmişə çox vaxt sərf etməkdənsə, qollarımı çırmalayıb onlarla (keçmiş Britaniya mülkləri –red.) cari və gələcək problemlər üzərində işləməyi üstün tuturam”, – “Teleqraf” Keir Starmerdən sitat gətirir: “Samoadakı müzakirələr zamanı o, "geriyə deyil, irəliyə baxmaq" lazım olduğunu təkid etməyə davam etdi”.
Yeri gəlmişkən, Avstraliyada ölkənin respublika elan edilməsi ilə bağlı müzakirələr yenidən başlayıb.
İngiltərə kralı III Çarlz da eyni mövqedən çıxış edir. İclasda çıxış edən zaman o, deyib:
"Birlik daxilindəki insanları dinləyərək başa düşürəm ki, keçmişimizin ən ağrılı tərəfləri hələ də müzakirə olunmaqdadır".
Onun sözlərinə görə, “gələcəkdə düzgün seçim etmək üçün tarixi dərk etmək” vacibdir.
Baham adalarının baş naziri Filip Devis bu mövqe ilə razılaşıb. Bununla belə, o, həmçinin vurğulayıb ki, transatlantik qul ticarətinin Afrika diasporuna dəhşətli təsiri ədalət tələb edir”.
Britaniya və digər Birlik ölkələrini birləşdirən ortaq fikir köləliyin və qul ticarətinin “insanlığa qarşı cinayət” olduğunu qəbul etməkdir.
Ölkələrin liderləri bunu yekun kommünikedə bəyan ediblər. Qeyd ediblər ki, digər məsələlərlə yanaşı, bu problemlər “təkcə öz iyrənc vəhşiliyinə görə deyil, həm də miqyasına və təbiətinə görə bəşəriyyət tarixində dəhşətli faciələrdir.
