ABŞ-ın Kaliforniya ştatında yerləşən həftəlik "The California Courier" qəzetinin naşiri Harut Sassounian (O, həmçinin Ermənistan və Qarabağ ermənilərinə bir milyard dollarlıq humanitar yardım, əsasən də dərmanlar bağışlayan qeyri-kommersiya təşkilatının prezidentidir) armenianweekly.com saytı üçün "Türkiyə xaricdəki vətəndaşlarına dəstək verir, Ermənistan isə öz diasporunu uzaqlaşdırır" adlı məqalə yazıb. Məqalə erməni xəstəliyinə xas yalan və iftiralarla dolu olsa da, bir erməni diaspor fəalının mənsub olduğu xalqın icmaları ilə dövləti arasında münasibətlərin hazırki vəziyyəti barədə yazdıqları maraq doğurur. Eyni zamanda, mühacir erməni müəllifin türk diasporunun fəaliyyətinə dair təqdim etdikləri də təhlil predmeti kimi diaspor araşdırmaçılarının diqqətini çəkə bilər.
Məqaləni ixtisarla təqdim edirik:
Ermənistanda yeddi milyonluq təxmin edilən çox böyük diaspor var - Ermənistan əhalisinin iki qatından çoxdur. Ermənistan hökumətləri bir-birinin ardınca bu qiymətli sərvətin yalnız cüzi bir hissəsini vətənin xeyrinə cəlb etdilər. Diaspor Ermənistanın ən dəyərli himayədarıdır, lakin buna məhəl qoyulmur. Bu, ac bir adamın əlindəki brilyant çantasını laqeyd qoymasına bənzəyir.
Təəssüflər olsun ki, Ermənistan Respublikası diaspor dəstəyini cəlb etmək əvəzinə, Ermənistanın inkişafında diasporun iştirakına maneələr yaratmaqla bunun tam əksini etdi. Diaspor erməniləri Ermənistanda keçirilən seçkilərdə səsvermə hüququndan məhrum edilib və yüksək vəzifə tutmaq qadağan edilib. Hətta Ermənistan vətəndaşlığı olan, lakin xaricdə yaşayanların belə, Ermənistanın xarici ölkələrdəki səfirlik və ya konsulluqlarında səs vermələrinə icazə verilmir.
İndiki Ermənistan hakimiyyəti Diaspor Nazirliyini bağlamaqla vətənlə onun böyük diasporu arasında mövcud olan yeganə körpünü dağıtmaq üçün əlindən gələni edib. Əvəzində baş nazir Nikol Paşinyan hansı ağılla yararsız Zareh Sinanyanı Diasporla İş üzrə Ali Komissar təyin etdi. Sinanyan Paşinyan rejiminin təbliğatını aparmaq üçün erməni vergi ödəyicilərinin hesabına dünyanı gəzir.
Bu arada qüdrətli Türkiyə hökuməti öz diasporu ilə yaxın münasibətdə olmağın faydalarını dərk edərək, dünya türkləri ilə əlaqələrini gücləndirmək üçün böyük bir kampaniyaya başlayıb.
Türkiyəli araşdırmaçı müxbir Abdullah Bozkurt "Nordic Monitor" internet saytında "Türkiyə xaricdə siyasi məqsədləri təbliğ etmək üçün diaspora əlaqələrini genişləndirir" başlıqlı məqalə dərc edib. O, Türkiyənin diaspora ilə əlaqəsi haqqında mühüm təfərrüatlar verir.
"Türkiyə hökuməti Türkiyəyə daha güclü sədaqəti təşviq etmək, ev sahibi ölkələrdə hüquqi və inzibati çətinlikləri həll etmək, aktiv siyasi əlaqəni təşviq etmək və qeyri-hökumət təşkilatları ilə əlaqələr qurmaq məqsədilə həm maliyyə, həm də digər vasitələrlə xaricdəki diaspor qruplarına dəstəyini gücləndirməyi planlaşdırır", - Bozkurt yazıb.
Türkiyə hökumətinin diaspor agentliyi olan "Xaricdə Yaşayan Türklər və Qohum Toplumlar Başkanlığı" (YTB) "2024-2028-ci illər üçün Strateji Plan" adlı 71 səhifəlik rəsmi hesabat hazırlayıb. Agentliyin vizyonu, missiyası və strategiyası Türkiyə hökumətinin siyasətlərini irəlilətmək üçün diaspor icmasının təxminən yeddi milyon üzvünü səfərbər etməkdir.
YTB-nin məqsədi "Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın "Türkiyə Əsri" olaraq ifadə etdiyi dünyanın aparıcı güclərindən birinə çevrilmə ambisiyasına töhfə verməkdir.
YTB "Ərdoğan hökumətinə bir sıra siyasi addımlar tövsiyə edib - türk diaspor qruplarına qoyulan məhdudiyyətləri aradan qaldırmaq üçün xarici ölkələrə təzyiq göstərmək üçün diplomatik təsirindən və xalq diplomatiyası vasitələrindən istifadə etməyə" çağırıb. YTB-nin türk diasporuna qoyulan məhdudiyyətləri aradan qaldırmaq üçün irəli sürdüyü növbəti tövsiyə xarici ölkələrdəki digər müsəlman dini qruplarla əməkdaşlıq etməkdir.
YTB dünya üzrə türk diaspor qruplarının fəaliyyətinə maliyyə, maddi-texniki və texniki dəstək verir. "YTB bu yaxınlarda Ankarada Ərdoğanın hakim Ədalət və İnkişaf Partiyasını (AKP) xaricdə təmsil edən xarici maraq qrupu kimi fəaliyyət göstərən Beynəlxalq Demokratlar İttifaqının (UİD) təşkil etdiyi proqramda iştirak edib".
YTB hesabatında Türkiyə iqtidarının siyasətinə qarşı çıxan qruplar "terrorçu" kimi qələmə verilir.
YTB bildirib ki, Türkiyədə təhsil almaq üçün Türkiyə hökumətindən təqaüd alan türk diasporu tələbələri "könüllü türk səfiri olacaqlar". YTB bu tələbələrin yaşadıqları ölkələrdə "iqtisadi aktyora çevrilmələri" üçün "xarici ticarətlə məşğul olan türk şirkətləri ilə" əlaqə saxlamağı da təklif edib.
Daha dəhşətlisi odur ki, YTB Türkiyənin digər dövlət qurumları, xüsusilə də Türkiyənin kəşfiyyat təşkilatı MİT (Milli İstihbarat Təşkilatı) ilə fəal əməkdaşlıq edir və xaricdəki diaspor icmaları daxilində casusluq təşkilatı üçün işə qəbul mənbəyi rolunu oynayır. Bura Türkiyədə dövlət təqaüdü ilə təhsil almış mübadilə tələbələri də daxildir. Türkiyə səfirliklərinə də tapşırılıb ki, YTB-nin xarici ölkələrdəki işinə hər vasitə ilə kömək etsinlər.
YTB, həmçinin "Müsəlman qardaşlar" və "Hizb-ut-Təhrir" kimi qlobal islamçı şəbəkələri əhatə edən "qohum icmalar" adlandırılan qeyri-türk qrupları ilə də əməkdaşlıq edir".
Türkiyə hökuməti YTB-yə 2024-2028-ci illər üçün 2024-cü ildə 61,5 milyon dollardan başlayaraq 2025-ci ildə 83,5 milyon dollara, 2026-cı ildə 103,3 milyon dollara, 2027-ci ildə 133,5 milyon dollara və 162,2 milyon dollara yüksəlməklə 2024-2028-ci illər üçün 544,2 milyon dollar məbləğində ümumi büdcə ayırıb.
YTB 170 ölkədən hökumət təqaüdü ilə təhsil alan 15 000 xarici mübadilə tələbəsinin fəaliyyətini yaxından izləyir. Mayın 6-dakı çıxışında Ərdoğan 198 ölkədən 340 min əcnəbi tələbənin də olduğunu açıqlayıb. "Bundan əlavə, agentlik (YTB) Türkiyədə təhsilini başa vurmuş 150 000-dən çox məzunla maarifləndirmə işini əlaqələndirir. Ərdoğan hökuməti, həmçinin 92,5 milyon dollarlıq büdcə ilə YTB-nin fəaliyyətini tamamlamaq üçün qeyri-hökumət təşkilatlarını maliyyələşdirir və dəstəkləyir. Bu proqramdan əsas faydalananlardan biri prezident Ərdoğanın xaricdəki uzun qolu olan UİD-dir".
Türkiyə hökumətinin öz diasporu ilə əlaqəsindən Ermənistan liderləri üçün dəyərli dərslər var. Bəs, Ermənistanda kimsə bunu dinləyir və ya maraqlanır?
Diaspora.TV-nin
Analitik Qrupu
