Rusiya iqtisadiyyatı milyonlarla miqrant işçiyə arxalanır. Rusiyanın milli valyutası zəifləməsindən sonra miqrantlar başqa yerlərdə iş fürsətləri axtarmağa başlayıb.
Rusiya rublu son aylarda işğaldan sonra minimum səviyyəyə düşdükcə, milyonlarla Mərkəzi Asiyadan olan əmək miqrantı arasında mümkün miqrantların ölkədən çıxması barədə söhbətlər üzə çıxıb.
Federal və yerli xəbər kanalları yüz minlərlə insanın Rusiyanı necə tamamilə tərk edə biləcəyi ilə bağlı xəbərlərlə doludur, çünki onların maaşlarının dəyəri aşağı düşüb - Özbəkistan, Tacikistan və Qırğızıstan kimi ölkələrdən gəlmiş miqrantların evə göndərməli olduqları məbləğ hər gün azalır.
Moskvadakı Özbəkistan Diaspora Assosiasiyasının rəhbəri Bahrom İslamov “The Moscow Times” qəzetinə deyib ki, rublun dəyərinin düşməsi Rusiya əmək bazarının cəlbediciliyinə təsir edir.
Avqust ayında 20 mindən çox özbək işçi arasında keçirilmiş sorğuda respondentlərin yarısı rublun ABŞ dolları qarşısında 100-ə düşməsindən sonra Rusiyanı tərk etməyi düşündüyünü bildiriblər.
Ucuz işçi qüvvəsi olan Mərkəzi Asiyalı miqranlar Rusiya iqtisadiyyatının bir çox sahələrinin – kuryerlərdən və taksi sürücülərindən tutmuş tikinti işçilərinə və meyvə yığanlara qədər bir çox sahənin can damarıdır. Mühacirlərin gedişi bütün ölkə daxilində kəskin şəkildə hiss olunacaq və Rusiya iqtisadiyyatında onsuz da ağrılı olan işçi qüvvəsi çatışmazlığını gücləndirəcək.
Keçən sentyabr ayında Kreml “qismən səfərbərlik” elan etdikdən, 300.000-dən çox gənci Ukraynada döyüşməyə çağırdıqdan və onun işğalı üçün daha çox silah, tank və raket istehsalına milyardlarla dolları yönləndirdiyindən, Rusiya iqtisadiyyatının qeyri-hərbi sektorlarının işçi qıtlığı yaşanır.
“Gaydar” İnstitutunun firmalar arasında bu yaxınlarda apardığı sorğuda şirkətlərin 42%-i işçi qüvvəsi çatışmazlığı ilə üzləşdiklərini bildirib. Məsələn, Rusiyanın tikinti sənayesində 200.000 işçi çatışmazlığı var. Üstəlik, Rusiyanın uzunmüddətli demoqrafik böhranı o qədər şiddətlidir ki, Moskva Ali İqtisadiyyat Məktəbinin (HSE) ekspertləri deyirlər ki, uzunmüddətli perspektivdə əmək qabiliyyətli əhalinin sayını sabit saxlamaq üçün ölkə hər il 400,000-1,1 milyon miqrant cəlb edilməlidir.
Valyuta böhranı nəticəsində əmək miqrantları arasında hər hansı bir köçün miqyasını müəyyən etmək olduqca çətindir.
“Görünür, miqrant axını var. Lakin etibarlı miqrasiya statistikası olmadığı üçün bunu qiymətləndirmək çox çətindir”, - iqtisadçı Nikolay Kulbaka bildirib.
Miqrasiya ilə bağlı mütəmadi olaraq dərc edilən yeganə rəqəmlər ölkənin sərhəd xidməti tərəfindən toplanan giriş və çıxış məlumatlarıdır. Lakin onlar təkrar sərhəd keçidləri, qısamüddətli səfərlər üçün evə qayıdanlar, viza ilə ölkəni tərk edənlər və ya rotasiya edən mövsümi işçilər üçün fərq qoymurlar. Bunu ölkədən kənarda yaşayan iqtisadçı, keçmiş hökumət rəsmisi, müxalifətçi Vladimir Milov deyib. Üstəlik, koronavirusla əlaqəli səyahət məhdudiyyətləri və əlaqəli viza amnistiyaları səbəbindən illik müqayisələr hələ də təhrif olunur.
Əksər rəsmi hesablamalar Rusiyada əmək miqrantlarının ümumi sayının 3 milyondan bir qədər çox olduğunu və ya ölkənin bütün işçi qüvvəsinin təxminən 4-5%-ni təşkil edir.
Lakin Daxili İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, qeyri-qanuni immiqrasiyanın miqyasını - Daxili İşlər Nazirliyinin hesablamalarına görə yüz minlərlə -, eləcə də aşağı maaşlı sektorlarda geniş yayılmış rəsmi mühasibatlıqdan kənar məşğulluğu nəzərə alsaq, əcnəbi işçilərin həqiqi sayı çox güman ki, daha yüksəkdir. Rusiyaya əmək miqrantı kimi gələn yüz minlərlə insan son illərdə vətəndaşlıq və ya daimi yaşayış yeri əldə edib.
Çıxışa gedən yüz minlərlə insanın xəbərləri çox güman ki, həddən artıq yayılıb. Miqrasiya məsələlərinə diqqət yetirən politoloq Denis Berdakov deyir ki, kiçik bir azlığı təşkil edən ixtisaslı miqrant işçilərin bəlkə də 5-7%-i rublun zəifləməsi nəticəsində ölkəni tərk edə bilərdi.
Rusiya kütləvi köçdən qismən qorunur, çünki Mərkəzi Asiyada bir çoxları üçün şərait hələ də Rusiyadan daha pisdir, xüsusən də yüksək ixtisas və bacarıqları olmayanlar üçün.
“Mərkəzi Asiyanın özündə o qədər də çox imkan yoxdur... Mərkəzi Asiyada inkişaf edən əmək bazarı yoxdur. Rusiya mahiyyətcə iş tapmaq üçün daxil ola biləcəkləri yeganə yerdir”, - Milov bildirib.
"Regionlardan Mərkəzi Asiyanın paytaxtlarına gələnlər üçün Düşənbə, Bişkek və ya Daşkənddə həyat demək olar ki, Moskva qədər bahadır", - Berdakov deyib. O, bildirib ki, Rusiyadan emmiqrasiyanı, yaxud qayıdışı əsasən qeyri-iqtisadi amillər, məsələn, Rusiya Silahlı Qüvvələrinə çağırılmalı olan ikili vətəndaşlar şərtləndirir.
Prinsipcə, hərbi xidmətə çağırılma təhlükəsi yoxdursa və onların Rusiya vətəndaşlığı yoxdursa, ixtisassız işçilər hələ də Rusiyaya köçməyə üstünlük verirlər.
Mərkəzi Asiyada demoqrafik məlumatlar da miqrant axınının qurumasına qarşı çıxır. İslamov qeyd edib ki, təkcə Özbəkistanda hər il 400 min gənc əmək bazarına daxil olur ki, bu da daxili iqtisadiyyatın təmin edə biləcəyindən çoxdur.
İslamov miqrasiyanın ümumi azalması əvəzinə Rusiyaya köçmək istəyən işçilərin növlərində dəyişiklik görür, mühəndislər və təcrübəli inşaat işçiləri kimi daha ixtisaslı işçilər Qazaxıstan, Yaponiya, Polşa, Böyük Britaniya və digər ölkələrdə imkanlar axtarırlar.
Rusiya iqtisadiyyatının artıq rekord işçi çatışmazlığı ilə üzləşdiyi bir vaxtda Rusiya hökumətinin bəzi dairələri miqrasiya dinamikasının dəyişməsinin gətirə biləcəyi potensial zərərdən xəbərdardır.
İqtisadiyyat naziri Maksim Reşetnikov bildirib ki, ölkə immiqrantlar üçün daha qonaqpərvər olmalıdır.
“Biz miqrantları iqtisadiyyata cəlb etmək üçün daha fəal işləməliyik. TASS dövlət xəbər agentliyi sentyabrın əvvəlində onun siyasi forumda dediyi sözlərdən sitat gətirib: "Mərkəzi Asiya bizim yanımızdadır - çoxlu işçiləri olan sürətlə inkişaf edən regiondur".
Lakin miqrantların hüquqlarını müdafiə edən qruplar Rusiya cəmiyyətinin bir çox sektorunda ümumi antimiqrant əhval-ruhiyyəsinə və ölkənin təhlükəsizlik xidmətlərinin iş yerləri və yaşayış yerlərinə reydlər və tez-tez polis tərəfindən sərt tədbirlər görülməsinə, küçələrdə şəxsiyyət vəsiqəsinin yoxlanılmasına və hətta miqrant işçilər üçün hərbi xidmətə çağırış bildirişlərinin göndərilməsinə işarə edərək, bu sözlərin fəaliyyətlə təsdiqlənmədiyini deyirlər.
Mütəxəssislər qısamüddətli nəticə görməkdənsə, Rusiyanın uzunmüddətli iqtisadi potensialına ən son məhdudiyyət kimi miqrantlar, xüsusən də ixtisaslı işçilər üçün cəlbediciliyin getdikcə azalmasına işarə edirlər.
“Rusiyaya hələ də miqrant axını var. Bununla belə, Mərkəzi Asiyadan gələnlərin sayı hər ay azalır. Vəziyyət dəyişməsə, bu, Rusiyaya illik ÜDM-in 0,5 faiz bəndinə qədər baha başa gələ bilər”, - Kulbaka bildirib.
Müstəqil iqtisadçıların Rusiyanın uzunmüddətli artım potensialını ildə təqribən 1% qiymətləndirdiyi bir şəraitdə, hətta cüzi bir yavaşlama belə, iqtisadiyyatda böhranı dərinləşdirə bilər.
